Türkiye'de pek çok insanın, gerçek hayatta hiç karşılaşmamış olsalar bile, trans kadınlara ilişkin önyargıları vardır; bu da medya temsillerinin ve ünlü kültürünün insanların trans kadınlara bakışını nasıl etkilediğini göstermektedir. Popüler gazetelerden bazı gazete başlıkları, marjinal kimliklerin çoğunlukla saldırganlık, zalimlik, bulaşıcı hastalık (AIDS) ile ilişkilendirildiğini göstermektedir (Demir, 2017). Bu örnekte medya, trans bireyleri toplumdaki "normal" fikrinden ayıran ve onları olumsuz stereotiplerle ilişkilendiren bir imaj yaratmak için kullanılmıştır.

Gerçeği daha fazla yansıtan diğer temsiller ise trans kadınların hayatlarını ve mücadelelerini göstermek için kullanılan filmlerdir. Buna örnek olarak, muhafazakâr Müslüman bir ailede kimlik mücadelesi veren Kürt bir travesti olan Kezban'ın hikâyesiyle, translar ve gelenekler arasındaki çatışmayı gösteren "Güneşi Gördüm" filmi verilebilir (Demir, 2017). Kimlik inşasında rol oynayan büyük bir kısım diğer trans kadınlarla tanışmasıdır, bunun sonrasında "Kadri" ismi yerine "Kezban"ı kullanmayı tercih eder. Fakat onun hikayesi de ailesinin geleneksel inançlarının onu zorlaması ve abisinin de bu durumu kabul edemeyerek onu öldürmesiyle biter. Film, Türkiye'deki göçmenler, azınlıklar, yoksullar, taşradaki kadınlar gibi diğer ötekileştirilmiş kimlikleri de temsil etmektedir ve yeterince temsil edilmeyen, unutulmuş hikayelerini göstermektedir (Demir, 2017). Film, susturulmuş insanlara bir ses vermenin ve başka medya temsilleri nedeniyle olumsuz önyargılara sahip olabilecek kişilere gerçekliklerini göstermenin bir yolu olarak kullanılmıştır.

Medyada trans temsilinin bir başka yönü de, ana akım medyada yer alan açıkça trans olan veya cinsiyet rollerini reddeden ünlülerdir. Türk toplumunda artık yasak olarak kabul edilmesine rağmen, tarihte saygı gören ve popüler olan birçok trans ve kuir ünlüler olmuştur. Bu durum, toplumda aynı kimliğe sahip çoğu kişinin ağır ayrımcılığa maruz kalmasıyla tezat oluşturduğundan, kuir bireylerin yalnızca sahnede kabul gördüğüne dair bir tartışma da yaratmaktadır (Duyan, 2022). Bunun iki önemli örneği olan ünlüler; bir zenne (kadın taklitçisi) olan Huysuz Virjin ve arabesk şarkıcısı Bülent Ersoy'dur. Seyfi Dursunoğlu tarafından canlandırılan hem Doğu'nun hem de Batı'nın özelliklerini alarak yaratılmış Huysuz Virjin karakteri, geleneksel bir Türk eğlence türü olan zennelik kültürünün bir parçasıdır. Huysun Virjin performanslarının benzersiz bir yönü, bir kadın gibi giyinip açık saçık konuşarak ve müstehcen, cinsel şakalar yaparak temelde utanmaz bir kadın imajı yaratarak tabuları göz ardı etmesidir (Duyan, 2022). Bu, aksi takdirde Türk toplumunda hoş görülmeyecek bir role görünürlük kazandırmış ve gösteri kadın kıyafeti giyen bir adam tarafından yapılmasına rağmen seyirciler tarafından alkışlanmıştır (Duyan, 2022).

Bir başka kuir ünlü de cinsiyet değiştiren ilk Türk trans kadınlardan biri olan ve kadın pasaportu isteyen ilk kişi olan Bülent Ersoy'dur (Duyan, 2022). Trans olduğunu açıklamadan önce de şarkıcı olarak ünlü olduğu için uyum sürecini tamamen halkın gözü önünde geçirmiştir. Bununla birlikte, kendisi diğer trans kadınları hiçbir zaman açıkça desteklememiştir veya herhangi bir kuir meselesi hakkında kamuya açık bir şekilde konuşmamıştır, bunun yerine kendini muhafazakar bir Müslüman olarak sunmayı seçerek sadece kendi translığına odaklanmıştır. Müslüman bir kadın olarak kimliğini ilan ederek, kuir bir kimliği reddederken aynı zamanda modernliği de reddetmiştir ve toplumsal cinsiyet rollerini reddetmek yerine, topluma bir kadın olarak kabul edilmek için onları benimsemeye karar vermiştir (Duyan, 2022). Toplum içinde bazı kesimler tarafından sevilmese de hala televizyon programlarında olmaya ve ana akım medyada bulunmaya hak kazanmıştır.

Her iki örneğin de ortak yönü, kimlikleri ne olursa olsun izleyiciler tarafından alkışlanmaları ve saygı görmeleridir. Bu durum, örnek olarak gösterilen ünlülerin hiçbir zaman kuir olma iddiasında bulunmamaları, bunun yerine muhafazakâr ve Müslüman kimliklerini öne çıkararak toplum için daha sindirilebilir ve "normal" hale gelmeye uğraşları ve aksi takdirde dışlanacakları bir topluma uyum sağlamaları ile açıklanabilir. Bülent Ersoy, Zeki Müren, Huysun Virjin gibi ünlüleri alkışlayarak beğenmelerine rağmen toplum içinde yaşayan kuir bireylere ayrımcılık yaparak haksız bırakan Türk toplumunun iki yüzlülüğü de burada açıkça belli olmaktadır. Türkiye'deki siyasi değişimler laiklikten muhafazakarlığa doğru geçişe devam ettikçe, İslami söylem hayatın her alanında arttıkça kuir ünlü imajı da bununla birlikte değişti. Durmaz, Ciğerci ve Övünç gibi bazı queer ünlüler AKP döneminde sosyal medya ünlüsü olmak için İslami söylemi kullanmaya başladılar (Duyan, 2022). Durmaz eşcinsel, Ciğerci transseksüel, Övüç biseksüeldir ve toplumsal normlara uymamalarına rağmen muhafazakâr söylemi kullanarak ana akım medyada bir imaj elde etmişlerdir (Duyan, 2022). Onların ana akım medyadaki yeri de tam olarak alkışlanılabilir halde değildir, genelde dalga konusu olmaları da söylenmesi gereken bir noktadır, fakat kendilerine yer edinmeyi başarabilmişlerdir ve onlara karşı olan nefret söylemlerini kendi ünlerine katmayı başarmışlardır. Ancak, bu ünlülerin aksine, pek çok queer ve trans birey, geçimlerini sağlayabilmek için seks işçiliğine itildiklerinden, kamusal alanda bu kadar görünür değildirler.

References:
Demir, S. T. (2017). Watching marginal bodies: Representation of the transgender identity on Turkish media. European Scientific Journal, ESJ, 13(14), 45. https://doi.org/10.19044/esj.2017.v13n14p45
Duyan, Y. (2022). From sacrificing sister to Star sister: The history of queer celebrity in Turkey. Celebrity Studies, 1–8. https://doi.org/10.1080/19392397.2022.2140565
Photos:
https://alikarnasgtm.wordpress.com/2019/02/04/gunesi-gordum-2009/
https://boboscope.com/icerik/bir-goc-hikayesi-gunesi-gordum
https://www.themagger.com/huysuz-virjin-seyfi-dursunoglu-kimdir/
https://onedio.com/haber/bulent-ersoy-un-cinsiyet-degistirme-ameliyati-oncesindeki-ask-hayati-996508